Οι καταστάσεις έντονης πίεσης, σαν αποτέλεσμα αδυναμίας χειρισμού των συναισθημάτων μας, συνιστούν συμβολικές πραγματικότητες και μπορούν να ενεργοποιήσουν νευρωνικά κυκλώματα, που έχουν διαμορφωθεί από τραυματικές εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας.
Στη ζωή μας σαν ενήλικες έχουμε την τάση να αναβιώνουμε τις παλιές τραυματικές εμπειρίες, μέσα από την ενεργοποίηση των αντίστοιχων νευρωνικών μας κυκλωμάτων.
Κάθε επαναλαμβανόμενη πράξη γίνεται συνήθεια και μετατρέπεται σε ανεξέλεγκτη ενέργεια, που αντιπαρέρχεται τη λογική, διότι κάποια στιγμή, που εξετάσθηκε υπό συγκεκριμένες συνθήκες στο παρελθόν θεωρήθηκε σωστή, αφού αξιολογήθηκε βάσει των δεδομένων που ίσχυαν τη συγκεκριμένη στιγμή. Έκτοτε επαναλαμβανόμενη παρέμεινε, παρά το ότι τα δεδομένα άλλαξαν στο μεταξύ.
Μέσα από την επανάληψη τα νευρωνικά αυτά κυκλώματα ενδυναμώνονται και μετατρέπονται σε πάγιες νοητικές συνήθειες-πρότυπα που διαμορφώνουν την εκάστοτε ψυχολογική μας πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να στερούμαστε τη διορθωτική αντικειμενική πραγματικότητα.
Τα αρνητικά νοητικά πρότυπα είναι μη λειτουργικά, διαταράσσουν την εσωτερική μας ισορροπία και γαλήνη και επιβαρύνουν τη σωματική μας υγεία και μας παγιδεύουν στις ίδιες στερεότυπες αντιδράσεις και συμπεριφορές και ενεργοποιούν ανάλογα νοητικά πρότυπα στους άλλους.
ΤΑ 10 ΒΑΣΙΚΑ ΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΝΟΗΤΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ
Τα μη λειτουργικά νοητικά πρότυπα δηλ. οι καταστροφικές συναισθηματικές μας συνήθειες, που εμφανίζονται κατ΄επανάληψη στις στενότερες σχέσεις μας και έχουν διαμορφωθεί κυρίως από τις εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας με τους γονείς και την οικογένεια μας :
- Εγκατάλειψη
- Στέρηση
- Υποταγή
- Δυσπιστία
- Αναξιότητα για αγάπη
Τα μη λειτουργικά νοητικά πρότυπα που αφορούν τον ευρύτερο κόσμο μας (σχολείο, σταδιοδρομία, κοινωνική ζωή), που παρουσιάζονται όταν μεγαλώσουμε και ο κόσμος μας διευρύνεται πέρα από την άμεση οικογένεια και αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της αυτονομίας και της καταξίωσης :
- Αποκλεισμός
- Τρωτότητα
- Αποτυχία
- Τελειομανία
- Αξίωση
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΠΑΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Όταν προσπαθούμε να αλλάξουμε τον συνηθισμένο τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς μας, καλούμαστε να αντιστρέψουμε δεκαετίες μάθησης, την οποία αντιπροσωπεύουν πολυχρησιμοποιημένα νευρωνικά κυκλώματα, εδραιωμένα με την επαναλαμβανόμενη εμπειρία. Για την αναθεώρηση τους χρειάζεται να δομηθούν νέα κυκλώματα, που να αντικαταστήσουν τα παλιά (R. Boyatzis).
Ο συγκινησιακός μας εγκέφαλος μαθαίνει αργά και χρειάζεται ισχυρό κίνητρο για να διατηρήσουμε τη θέληση να αλλάξουμε μια παλιά συνήθεια, δεδομένου ότι απαιτείται πολύς χρόνος και πολλή εξάσκηση.
Το ισχυρό κίνητρο είναι θεμελιώδες για την «αφύπνιση» της συνείδησης μας, το πρώτο και βασικό βήμα στη διαδικασία επανεκπαίδευσης του εγκεφάλου μας. Χρειαζόμαστε μία «έκλαμψη» που να αφυπνίσει όχι μόνο την επίγνωση, αλλά και την αίσθηση του επείγοντος.
Ιδανικά, αυτό συντελείται μέσω της ξαφνικής συνειδητοποίησης του χάσματος μεταξύ του επιθυμητού εαυτού και της πραγματικότητας. Οι ξαφνικές διαπιστώσεις για τη ζωή μπορούν να μας συνταράξουν, να μας δώσουν μια νέα διαύγεια και να μας στρέψουν στη δράση (θεωρία του χάους).
Βιβλιογραφία:
Βονδικάκης Χρήστος, Συναισθήματα & Συμπεριφορές, Εkδόσεις: Forum Training & Consulting, 2006
Damasio Antonio, Το λάθος του Καρτέσιου, Εκδόσεις: Σύναλμα, 2000
Goleman Daniel, Καταστροφικά συναισθήματα, Εκδόσεις: Ελληνικά Γράμματα, 2005